4. KONCEPCJA ARCHITEKTONICZNA

1. IDEA ROZWIĄZAŃ URBANISTYCZNO-ARCHITEKTONICZNYCH

Koncepcja opracowana przez studio ADS z Poznania skupia się na przywróceniu w mieście utraconej ciągłości kompozycji urbanistycznej, pozwalającej na swobodny ruch pieszych z uwzględnieniem zmian jego natężenia oraz względów estetycznych. Głównym narzędziem kształtowania geometrii przestrzeni stała się aranżacja zieleni wraz z układem odtwarzanych dominant przestrzennych. Projektant określa podstawy kompozycji urbanistycznej oraz układu komunikacyjnego po to, by wspólnie z mieszkańcami przesądzić o wyposażeniu funkcjonalnym za pomocą specjalnie opracowanej ankiety.

Kompozycja urbanistyczna opiera się na wytworzeniu dwóch głównych alei miejskich na osi wschód – zachód, podkreślonych wprowadzanymi szpalerami drzew wysokich. Są to: ulica Św. Marcin – dawny wjazd do miasta od strony dworca kolejowego, a dziś połączenie Kaponiery i zachodniej części Poznania ze śródmieściem, oraz ul. 27 Grudnia łącząca – poprzez most Teatralny – Stare Miasto z północną częścią miasta oraz Jeżycami. Kompozycję uzupełnia poprzeczny północno-południowy układ ulic, o węższym przekroju i kształtowanych indywidualnie atmosferach.

ULICA ŚW. MARCIN

Kompozycję ulicy Święty Marcin wyznaczają dominanty urbanistyczne – nieistniejące wieże Zamku Cesarskiego i Kościoła pw. św. Marcina. Ciąg ulicy jest bardzo zróżnicowany. Projekt koncentruje się na wydobyciu potencjału poszczególnych przestrzeni oraz nadaniu im ciągłości poprzez odpowiednio ukształtowaną zieleń, uprzywilejowanie ruchu pieszego oraz odtworzony układ dominant.

STREFA CK ZAMEK

Ma charakter reprezentacyjny i monumentalny. Kompozycja dwóch szpalerów wysokich drzew została skupiona w centralnym pasie ulicy, wzdłuż torów tramwajowych. Dzięki temu po stronie południowej uwalnia się dość wąski chodnik wzdłuż budynku poczty, a po stronie północnej otrzymujemy obszerny, wielofunkcyjny plac przed CK Zamek, z możliwością ustawienia sceny o powierzchni 300 m2 oraz z widownią o pow. od 1760 m2 do 2620 m2 (po wykorzystaniu jezdni i chodnika). Stałe wyposażenie placu – 4 główne słupy oświetleniowe – służą jego oświetleniu i nagłośnieniu w trakcie imprez.

BULWAR PRZED ALFAMI

Kontrowersyjna część ul. Św. Marcin, z brutalistyczną zabudową z lat 70., pozostaje świadectwem modernistycznych manifestów architektonicznych XX wieku. Pomysłem na aranżację tego odcinka było wykorzystanie tego, co w modernizmie najlepsze, czyli uwolnionej i dobrze nasłonecznionej przestrzeni chodnika. Chodnik pod Alfami wykorzystuje całą szerokość przestrzeni, otrzymanej w wyniku odsuniętej w kierunku północnym pierzei, przekształcając ją w bulwar miejski. Kompozycję bulwaru tworzą dwa rzędy drzew, ułożone w rytmie dzielącym go na powtarzalne moduły. Miejsce to umożliwi dowolną aranżację przestrzeni na potrzeby wydarzeń społeczno-kulturalnych.

ODCINEK HISTORYCZNY ULICY

Odcinek pomiędzy ulicami Ratajczaka a Piekarami uległ w czasie wojny najmniejszym zniszczeniom. Jest to również jedyna część ulicy próbująca zachować jej dawny charakter handlowy. Ze względu na wąski przekrój jezdni ruch pojazdów w tym obszarze zostanie uspokojony.

ULICA 27 GRUDNIA

Ulica 27 Grudnia stanowi drugą główną aleję projektu, dlatego – podobnie jak ul. Św. Marcin – została podkreślona kompozycją zdwojonych szpalerów drzew wysokich, które nadają jej charakter historycznego, kulturalnego szlaku pieszego. Drzewa wyznaczają oś wizualną alei, rozciągniętą pomiędzy budynkiem Bazaru a modernistycznym Domem Książki.

2. ZIELEŃ, WYPOSAŻENIE I MAŁA ARCHITEKTURA

ZIELEŃ WYSOKA

Planuje się wprowadzenie kompozycji zieleni, jako równoprawnej tkanki urbanistycznej, kształtującej osie i kadry urbanistyczne. Projektowane szpalery drzew o różnym, dostosowanym do przekroju ulic, pokroju i kolorze (żółcie, czerwienie, zielenie) odpowiadają za kształtowanie przestrzeni miejskiej. Mnogość odpowiednio dobranych gatunków drzew tworzy atmosferę poszczególnych odcinków ciągów urbanistycznych.

ZIELEŃ NISKA

Wprowadzana jest zwłaszcza w miejscach, w których nie ma możliwości lokalizacji zieleni wysokiej.

POSADZKI

Posadzki podkreślają miejsca ważne historycznie oraz związane z kulturą. Ich układ inspirowany jest kontekstem miejsca. W strefie Alf rysunek nawierzchni bulwaru jest nawiązaniem do jednej z kompozycji linearnych Henryka Stażewskiego – pioniera polskiego malarstwa awangardowego lat 20. i 30. Geometryczna kompozycja podkreśla modernistyczny charakter miejsca, a jednorodny układ umożliwia elastyczne aranżowanie przestrzeni. Projekt posadzki przed Centrum Kultury Zamek został zainspirowany wydarzeniami historycznymi i muzycznymi. W strefie placu głównego zachowuje się istniejący rysunek posadzki, który zostanie wzbogacony umieszczeniem światełek w punktach węzłowych. Wieczorem światełka te stworzą delikatną iluminację podkreślającą płytę placu. Posadzka przed wejściem głównym do Zamku zawiera nawiązania do muzycznej tradycji tego miejsca i w dyskretny sposób wskazuje użytkownikowi dojście do kultowego klubu jazzowego Blue Note. Inne ważne miejsca, których posadzka zostanie wyszczególniona, to plac przed Teatrem Polskim i wejście do kina Muza.

MAŁA ARCHITEKTURA

Zostanie zaprojektowana indywidualnie z wysokiej jakości materiałów. Stanowić będzie spójną kolekcję elementów wyposażenia przestrzeni miejskiej, ze szczególnym naciskiem na rozwiązania ekologiczne.

WODA

Obok zieleni ważnym elementem kształtowania atmosfery miasta stanie się woda, która pojawi się zarówno w formie fontann, jak i źródełek. Ponadto projekt przewiduje ekologiczną gospodarkę wodną. Retencja na placach zostanie wprowadzona w celu wykorzystania wody deszczowej do podlewania zieleni.

RZEŹBY I POMNIKI

Projekt zachowuje istniejące na mapie śródmieścia pomniki oraz wprowadza nowe akcenty przestrzenne w formie współczesnych rzeźb jako uzupełnienie projektowanej kompozycji urbanistycznej.

REKLAMY I AFISZE KULTURALNE

Lokalizacja reklam i afiszy kulturalnych zostanie uporządkowana i mocno ograniczona. Umieszczanie reklam będzie dozwolone jedynie w wyznaczonych witrynach wiat przystankowych, natomiast umieszczanie afiszy kulturalnych możliwe będzie zarówno w witrynach przystankowych, jak i w formie flag zintegrowanych z latarniami oświetleniowymi przy głównych alejach.

3. ZAŁOŻENIA SCHEMATU KOMUNIKACYJNEGO

Projekt zakłada uprzywilejowanie ruchu pieszego i rowerowego oraz komunikacji tramwajowej. Pokazany w projekcie etap ograniczenia ruchu kołowego powinien ewoluować w kierunku uczynienia z ul. Św. Marcin strefy zamieszkania. Ulice: Gwarna, 27 Grudnia i plac Wolności (płyta główna i przestrzeń ul. 27 Grudnia) z częścią Alei Marcinkowskiego pozostają obszarem z ograniczonym ruchem kołowym.

KOMUNIKACJA SAMOCHODOWA

Planowane są następujące działania:

wprowadzenie strefy uspokojonego ruchu na całym opracowywanym obszarze oraz zmniejszenie liczby pasów ruchu na ul. Św. Marcin,

ograniczenie ruchu samochodowego w obszarze opracowania,

likwidacja sygnalizacji świetlnej, pozostawienie świateł wyłącznie na skrzyżowaniu Kościuszki / Św. Marcin i 27 Grudnia / Ratajczaka.

KOMUNIKACJA PUBLICZNA

Planowane są:

budowa nowej trasy tramwajowej w ul. Ratajczaka, dodanie przystanku ze zmienioną względem wytycznych lokalizacją, w celu zaprojektowania dwukierunkowej ścieżki rowerowej w obrębie ul. Ratajczaka,

zmiana osi toru na ul. Św. Marcin na odcinku przed Zamkiem, wprowadzenie w tym miejscu przystanków w obu kierunkach, dostosowanie nawierzchni torowiska do wjazdu autobusów,

zmiana osi torowiska w ulicy Św. Marcin, na odcinku od ul. Gwarnej do Al. Marcinkowskiego, przystanek przy ulicy Ratajczaka typu wiedeńskiego,

zmiana osi torowiska w ulicy 27 Grudnia (w związku z promieniami skrętu nowej linii tramwajowej w ulicy Ratajczaka), przystanek typu wiedeńskiego przy budynku Arkadii.

MIEJSCA POSTOJOWE

Miejsca postojowe zorganizowane zostaną w zatokach, które będą ograniczone zielenią. Planowane jest zlikwidowanie stałych miejsc postojowych na ul. 27 Grudnia, ul. Kantaka, ul. Św. Marcin oraz na odcinku od ul. Ratajczaka do Al. Marcinkowskiego. W ramach ZAKRESU I inwestycji przewiduje się:

utrzymanie istniejącej liczby miejsc parkingowych,

zmniejszenie na ul. Ratajczaka, w związku z budową nowej trasy tramwajowej, liczby miejsc parkingowych,

wykorzystanie miejsc postojowych w pobliskich garażach podziemnych.

CHODNIKI

Planuje się:

zniesienie wszelkich barier pionowych, krawężników, schodów itd.,

poszerzenie i uporządkowanie chodników na całym obszarze opracowania,

wprowadzenie zwiększonej liczby przejść dla pieszych,

przedłużenie wewnętrznego ciągu pieszego Alei Marcinkowskiego aż do skrzyżowania z ulicą Podgórną oraz dodanie przejść dla pieszych na osi alei.

ŚCIEŻKI ROWEROWE:

Planowane jest wprowadzenie całego szeregu rozwiązań infrastrukturalnych przyjaznych rowerzystom.

Zakłada się zarówno budowę dedykowanej rowerzystom infrastruktury drogowej, jak i stojaków rowerowych i stacji roweru miejskiego, by podróżowanie rowerem po śródmieściu było bezpieczne i wygodne.

CENTRUM PRZYJAZNE DLA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH I RODZICÓW Z DZIEĆMI

W opracowaniu projektowym uwzględniono potrzeby osób z niepełnosprawnościami, osób starszych, matek z dziećmi i osób z czasowymi ograniczeniami mobilności. Pod uwagę wzięto wszystkie niepełnosprawności t.j. narządu ruchu, słuchu i wzroku. Przyjęto następujące rozwiązania techniczne:

Ciągi piesze są odpowiednio szerokie (min 2m); nawierzchnie ograniczające możliwość poślizgnięcia się; przyjazny wjazd na chodnik nie wyższy niż 2cm; oprawy świetlne lokalizowane powyżej linii wzroku pieszego 1,8m (nie stosuje się oświetlenia w poziomie chodnika); elementy pionowe np. znaki, latarnie usytuowane poza skrajnią ruchu pieszego i oznaczone kontrastowymi pasami. Ciągi piesze wyposażone w sygnalizację dotykową poziomą i pionową; sygnalizację wzrokową. Na ciągach pieszych zaprojektowano linie kierunkowe o zmienionej fakturze na głównych kierunkach ruchu pieszego, przed przeszkodami i przejściami przez ulicę przewidziano faktury ostrzegawcze.

Przy przejściach dla pieszych wprowadza się ujednoliconą sygnalizację dźwiękową dla osób z dysfunkcją narządu wzroku. Na drogach rowerowych w potencjalnych miejscach spotkania rowerów z wózkiem lub osobą niewidomą wprowadzono oznakowanie ostrzegawcze.

Miejsce odpoczynku: odpowiednia liczba ławek w ciągu pieszym (odstępy nie większe niż 50 m).

Miejsca kulturalno-rozrywkowe: dostępne, wyposażone w pętle induktofonicze, znaczniki-bluetooth i inne urządzenia naprowadzające, informujące osoby z dysfunkcją narządu wzroku.

4. PROGRAM FUNKCJONALNO-UŻYTKOWY

Istotnym aspektem projektu jest udział mieszkańców i właścicieli nieruchomości w opracowaniu programu funkcjonalnego. Opracowany projekt wyznacza główne zasady kompozycji przestrzennej oraz komunikacyjnej.

Na obszarze opracowania wprowadza się trzy przestrzenie wielofunkcyjne, aranżowane sezonowo: PLAC PRZED CK ZAMEK, PLAC WOLNOŚCI i ULICĘ ŚWIĘTY MARCIN PRZED ALFAMI. Strefy wyposażone są w rozmieszczoną modułowo i zintegrowaną w posadzce infrastrukturę elektryczną umożliwiającą organizację imprez okolicznościowych : koncertów, jarmarków i festynów.

Zieleń podkreśla kompozycję urbanistyczną obszaru. Kształtowana jest w dwóch kierunkach: wschód – zachód (osie dominujące) i północ - południe (osie dopełniające). Oś ulicy Święty Marcin wyznaczają szpalery drzew, komponowane interwałami z różnych gatunków. Kompozycję, rozpoczyna monumentalna, aleja grabowa -carpinus betulus ‘fastigiata’ umieszczona na odcinku przy Zamku. Następnie w strefie hotelowej projektowana jest aleja lipowa (tilia cordata). Dalej „pod Alfami” główny bulwar miejski kształtowany jest z różnokolorowych odmian klonów (na odcinku od ul. Gwarnej do ul. Kantaka z klonów czerwonych – acer rubum, na odcinku od ul. Kantaka do ul. Ratajczaka z klonów zwyczajnych odmiany acer platanoides - princeton gold "prigo"; równolegle wzdłuż południowej pierzei pojedynczy szpaler formowany z klonów jesionolistnych – acer negundo odessanum). Odcinek od ul. Ratajczaka do Al. Marcinkowskiego stanowi zieleń niska.

Oś ulicy 27 Grudnia również podkreślają podwójne szpalery drzew rozmieszczone na całej długości ulicy. Aleja od ul. Gwarnej do ul. Kantaka jest utworzona z drzew istniejących i dopełniona w obrębie tego samego gatunku (z drzew obecnie istniejących w następnym odcinku ulicy). Kolejny odcinek stanowi nowoprojektowana aleja platanowa (platany klonolistne, gatunek formowany - parasolowate), której drzewa w okresie zimowym tracą liście, a parasolowaty kształt korony tworzy ciekawą formę rzeźbiarską. Wokół pnia projektuje się drobne klomby roślinne z otaczającą ławką. Sąsiedztwo istniejących platanów wzdłuż pierzei teatru stanowi dopełnienie idei projektowej. Historyczne platany zostaną uporządkowane a ich linia uzupełniona o brakujące jednostki. Ostatni odcinek, pomiędzy ul. Ratajczaka a Al. Marcinkowskiego stanowi aleja klonów jesionolistnych, które poprzez kolor i formę stanowią dopełnienie kompozycji kolorystycznej w obrębie placu Wolności.

Oś północ - południe stanowią ulice mające charakter łącznika pomiędzy głównymi arteriami tego rejonu, stąd charakter szaty roślinnej – dopełniający. Wzdłuż ulicy Gwarnej, której architektura nawiązuje do form renesansu włoskiego i manieryzmu, projektowaną zieleń stanowią formowane, kuliste bukszpany wiecznozielone osiągające wysokość nie wyższą niż 1m lokalizowane wymiennie z kulistymi betonowymi kulami (śr. 1m) pokrytymi bluszczem. Wzdłuż ul. Ratajczaka planuje się wysokie donice stanowiące zarówno siedzisko, jak i niskie oświetlenie ulicy, w donicach z kolei - rzeźbiarskie formy krzewów, czyli berberysy thunberga.

Ważną oś północ - południe stanowią Aleje Marcinkowskiego, których kompozycja obecnie urywa się na wysokości Biblioteki Raczyńskich. Projekt wprowadza uzupełnienie ciągu kompozycyjnego alei poprzez wprowadzenie pasów zieleni z wewnętrznym ciągiem pieszym wzdłuż starego gmachu MNP, Bazaru i budynku Narodowego Banku Polskiego. Zieleń niską pod starym gmachem MNP stanowią wysokie krzewy czyli dereń rozłogowa i dereń świdwa wyrastające z trawiastych klombów ograniczanych przez żywopłoty wzdłuż których lokalizowane są miejskie ławki. Na zwężonym odcinku alei wzdłuż Galerii MM wprowadza się pojedynczy szpaler drzew.

Opis rozwiązań materiałowych

Istotnym elementem kształtowania atmosfery przestrzeni miejskiej stała się kolorystyka. Z tego względu w projekcie wprowadzona została ciepła przyjazna kolorystyka posadzek nawiązująca do naturalnych kolorów piasku i ziemi, współgrająca z kompozycją zieleni. Posadzki w strefach pieszych będą wykonane z wysokiej jakości materiałów – kamienia. Wykończenie nawierzchni będzie równe i przyjazne dla osób o ograniczonych funkcjach ruchowych (osób starszych i poruszających się na wózkach). Poszczególne strefy będą wyznaczane przez zróżnicowany układ i wielkość kostki. Na chodnikach zwykłych dominują płyty w rozmiarze 60 x 60 cm. Krawężniki i ciągi prowadzące pieszych wykonane będą z drobniejszej kostki 10 x 10 cm o chropowatym łupanym wykończeniu, wyczuwalnym dla ludzi o słabym wzroku. W strefach ważnych wprowadza się płyty większych rozmiarów. Rysunek posadzki na całej szerokości ulicy Św. Marcin, na odcinku wzdłuż budynków Alfa, inspirowany będzie kompozycją linearną Henryka Stażewskiego. Ponieważ w przyszłości planuje się, wprowadzenie w tej części strefy „woonerf”, na całym obszarze zrezygnowano z wprowadzania wysokich krawężników. Na jezdni i chodnikach przyjęto ten sam rozmiar płyty kamiennej 100 x 17 cm, przy czym w strefach jedni będzie ona grubsza i dostosowana do ruchu ciężkiego. Zróżnicowanie pomiędzy chodnikiem a jezdnią pojawia się również w grafice. Układ płyt na chodnikach przeplatany jest cieńszymi płytami z delikatnie ciemniejszego kamienia w rozmiarze 100 x 5 cm. Na placu przed Zamkiem w części centralnej zachowuje się istniejącą posadzkę, natomiast na pozostałych chodnikach w tym obszarze wprowadza się duże płyty o wymiarze 60 x 120. Podobnej wielkości płyty stosuje się na ul.27 Grudnia oraz w strefie hotelowej odcinka ul.Św. Marcin. Jezdnie wykonane będą z kostki kamiennej o wymiarze 20 x 30 cm, i ciepłej, piaskowej kolorystyce. Kostka będzie ciosana na gładko i precyzyjnie równo układana, by zachować odpowiednią akustykę opracowywanego obszaru, oraz by umożliwić wygodny ruch pieszy. W skwerach zielonych tradycyjna miejska posadzka żwirowo – gliniasta. Na placach zabaw wprowadza się ekologiczne bezpieczne miękkie nawierzchnie gumowe i wodoprzepuszczalne.

Mała architektura wykonana zostanie z wysokiej jakości stopów metali, pochodzących w większości z recyklingu. Na całym obszarze przewiduje się ujednoliconą, elegancką, grafitową kolorystykę elementów wyposażenia.

W projekcie wprowadza się szereg świadomych rozwiązań ekologicznych. Zastosowana zieleń ma przyczynić się do podniesienia jakości powietrza w centrum. Wprowadza się inteligentne oświetlenie LED, wykorzystujące energooszczędne oprawy i dostosowujące natężenie światła do warunków zewnętrznych. Większość wprowadzonych latarni miejskich zintegrowana jest z panelami fotowoltaicznymi, które generują energię potrzebną do ich zasilania. Na całym obszarze przewiduje się kosze na śmieci z funkcją segregacji odpadów. Przewiduje się również ułatwienia i regulacje dla właścicieli czworonogów. Kosze na śmieci będą dodatkowo wyposażone w przegrodę na odchody i torebki do ich sprzątania.