Poznań

Miasto dostępne – jak projektuje się śródmieście przyjazne osobom z niepełnosprawnościami?

Dostępność miasta nie jest luksusem, lecz koniecznością. Projektując rewitalizację śródmieścia Poznania, nie sposób pominąć potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Przyjazna przestrzeń publiczna to taka, w której każdy – niezależnie od wieku, możliwości ruchowych czy sensorycznych – może bezpiecznie i komfortowo się poruszać, odpoczywać i korzystać z miejskich zasobów.

Czym właściwie jest dostępne miasto?

Projektowanie dostępne oznacza tworzenie przestrzeni, która umożliwia swobodne funkcjonowanie wszystkim mieszkańcom – także seniorom, osobom poruszającym się na wózku, niewidomym, niesłyszącym czy rodzicom z wózkami dziecięcymi. Chodzi o eliminowanie barier i dostosowywanie otoczenia w sposób spójny, estetyczny i funkcjonalny.

Dostępność nie ogranicza się wyłącznie do fizycznych udogodnień, takich jak podjazdy czy windy. To także odpowiednie oznakowanie, czytelna nawigacja, dobra akustyka i kontrasty kolorystyczne. Miasto, które myśli o wszystkich, nie wymaga specjalnych rozwiązań dla wybranych grup – ono z założenia jest wygodne dla każdego.

Dlaczego rewitalizacja wymaga wrażliwości na potrzeby różnych użytkowników?

Rewitalizacja to coś więcej niż odświeżanie elewacji czy modernizacja chodników. To proces, który daje szansę na naprawę dawnych zaniedbań w projektowaniu przestrzeni. Przez lata architektura i urbanistyka koncentrowały się na odbiorcy „standardowym”, zapominając o tych, którzy nie wpisują się w przeciętny model sprawności.

W śródmieściu Poznania wiele budynków, ciągów pieszych czy przestrzeni wspólnych powstało w czasach, gdy nie istniały jeszcze przepisy dotyczące dostępności. Dlatego kluczowe jest, by modernizacja starej tkanki miejskiej uwzględniała obecne oczekiwania co do równego dostępu. Każda inwestycja to okazja do poprawy jakości życia – szczególnie dla tych, którzy dotąd z przestrzeni publicznej korzystali z trudnością.

Elementy dostępnego projektowania w przestrzeni miejskiej

1. Równe nawierzchnie i kontrastowe krawędzie

Dla osób poruszających się na wózku, o kulach czy z białą laską najważniejsze jest bezpieczeństwo i przewidywalność nawierzchni. Oznacza to:

  • brak wysokich progów i uskoków,
  • stabilne materiały o antypoślizgowej strukturze,
  • wykorzystanie kontrastów dla wizualnego odróżnienia chodnika od jezdni,
  • prowadnice dotykowe dla osób niewidomych i słabowidzących.

Wyremontowane nawierzchnie w śródmieściu Poznania już dziś coraz częściej spełniają te kryteria. Stare płyty chodnikowe są zastępowane nowymi, ułożonymi w sposób zapewniający płynny ruch i dobrą orientację w przestrzeni.

2. Dostępne wejścia do budynków

Wiele kamienic w centrum miasta ma wysokie progi, schody bez poręczy i brak dźwigów. W czasie rewitalizacji należy:

  • obniżać progi lub montować pochylne podjazdy,
  • tworzyć wejścia na poziomie „0”,
  • zamontować automatyczne drzwi lub lekkie skrzydła drzwiowe,
  • szanować wartość historyczną budynków, integrując nowe rozwiązania w sposób nierażący estetycznie.

Tam, gdzie jest to możliwe, wskazana jest instalacja niewielkich wind lub platform przyschodowych. Ich zastosowanie może znacząco zwiększyć użyteczność nawet starych budynków dla nowych użytkowników.

3. Przystanki komunikacji zbiorowej

Dobrze zaprojektowany węzeł przesiadkowy powinien umożliwiać wygodne i intuicyjne korzystanie z transportu miejskiego. Ważne elementy to:

  • niskopodłogowe przystanki z wysuwanymi rampami,
  • kontrastowe oznaczenia krawędzi peronów,
  • audiodeskrypcje przystanków i wyświetlacze z dynamiczną informacją,
  • wygodne ławki z oparciem i podłokietnikami,
  • odpowiednie oznakowanie Braille’em lub wypukłymi piktogramami.

W Poznaniu kolejne przystanki zyskują takie udogodnienia w ramach kompleksowego planu poprawy transportu publicznego.

4. Czytelna orientacja i nawigacja

Osoby z niepełnosprawnością sensoryczną (np. niewidomi) bazują na innych zmysłach niż wzrok czy słuch. Dlatego dostępne miasto to takie, które wspomaga orientację poprzez:

  • jednolity system oznaczeń i informacji w przestrzeni publicznej,
  • mapy dotykowe i głosowe przewodniki,
  • proste ulice o przewidywalnym układzie,
  • logicznie rozmieszczone punkty orientacyjne.

Czytelność przestrzeni służy nie tylko osobom z niepełnosprawnościami. Na jasnym układzie miasta zyskują także turyści, dzieci, osoby starsze czy mieszkańcy z doświadczeniem neuroatypowości.

5. Toalety publiczne i punkty usługowe

Zbyt często pomijanymi elementami są dostępne toalety i możliwość skorzystania z usług przyjaznych dla każdego. W nowoczesnych założeniach rewitalizacyjnych dąży się do:

  • wdrażania publicznych WC bez barier – dostępnych z poziomu parteru, z odpowiednią przestrzenią manewrową i poręczami,
  • instalacji przewijaków nie tylko dla małych dzieci, ale także osób dorosłych z niepełnosprawnościami,
  • tworzenia ogólnodostępnych punktów obsługi klienta, w których liczy się nie tylko architektura, ale i przeszkolony personel.

Udział mieszkańców w projektowaniu dostępnej przestrzeni

Konsultacje społeczne jako ważne narzędzie

Nic o nas bez nas – to znane hasło środowisk osób z niepełnosprawnościami doskonale sprawdza się także w kontekście rewitalizacji miasta. Konsultacje społeczne prowadzone przez miasto Poznań stają się dziś coraz bardziej inkluzywne. Tworzy się przestrzeń do:

  • wypowiedzenia się przez mieszkańców o różnych potrzebach,
  • testowania rozwiązań prototypowych w warunkach miejskich,
  • wspólnego tworzenia tzw. standardów dostępności.

Zaangażowanie osób z niepełnosprawnościami w proces projektowy to fundament skutecznych rozwiązań. Ich doświadczenie jest nieocenione – żaden architekt czy urzędnik nie zna potrzeb użytkowników z ograniczeniami tak dobrze, jak oni sami.

Edukacja projektantów i decydentów

Zrozumienie potrzeb różnych grup mieszkańców wymaga nie tylko dobrych chęci, ale także edukacji. Dlatego naturalnym kierunkiem działań władz miejskich i organizatorów rewitalizacji powinno być:

  • organizowanie szkoleń z projektowania uniwersalnego dla architektów, planistów i urzędników,
  • wprowadzenie standardów dostępności jako stałego elementu przetargów i zamówień publicznych,
  • nawiązywanie współpracy z organizacjami pozarządowymi reprezentującymi osoby z niepełnosprawnościami.

Zielona infrastruktura i przestrzenie odpoczynku

Dostępność to nie tylko funkcjonalność, ale także komfort korzystania z przestrzeni. W śródmieściu powinny znaleźć się:

  • ławki z oparciem i podłokietnikami rozmieszczone w przemyślanych lokalizacjach,
  • równe ścieżki parkowe, szerokie aleje spacerowe bez zbędnych przeszkód,
  • miejsca zacienione i chroniące przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi,
  • fontanny i instalacje sensoryczne, które pobudzają różne zmysły i działają relaksująco.

Zieleń miejska pełni dziś funkcje nie tylko estetyczne, ale także społeczne i terapeutyczne. Dobrze rozplanowane, w pełni dostępne parki i skwery stają się miejscem prawdziwie wspólnym.

Przykłady dobrych praktyk z Poznania

W ostatnich latach widoczne są konkretne działania mające na celu poprawę dostępności w centrum miasta i jego okolicach. Wśród wartych uwagi przykładów znajdują się:

  • modernizacja placu Kolegiackiego z myślą o czytelnej nawigacji i dostępności,
  • nowe przejścia dla pieszych z sygnalizacją dźwiękową i naprowadzającą,
  • remonty podwórek kamienicznych z zachowaniem parametrów ścieżek i wejść do budynków dostosowanych do osób z ograniczeniami ruchowymi,
  • wprowadzanie standardów inwestycji publicznych zgodnych z zasadami projektowania dostępnego, np. w programie „Centra i dzielnice na rewitalizację”.

Te działania pokazują, że miejska polityka rewitalizacyjna zaczyna uwzględniać nie tylko estetykę, ale przede wszystkim funkcjonalność i integracyjność przestrzeni.

Krok w stronę uniwersalnego miasta

Rewitalizacja śródmieścia Poznania to okazja, by miasto nie tylko odzyskało blask, ale też stało się przestrzenią sprawiedliwą, otwartą i bezpieczną dla każdego mieszkańca. Projektując z myślą o osobach z niepełnosprawnościami, tworzymy miasto uniwersalne – lepsze dla wszystkich.

Dostępność nie jest dodatkiem do dobrej architektury. To warunek godnej, aktywnej obecności w przestrzeni publicznej tysięcy osób, które zmagają się z barierami każdego dnia. Dlatego każde kolejne działanie rewitalizacyjne w Poznaniu powinno odpowiadać na pytanie: czy to rozwiązanie czyni nasze miasto bardziej przyjaznym i otwartym?

Zrozumienie, empatia i zaangażowanie – to filary, na których można zbudować naprawdę dostępne miasto. I Poznań zdecydowanie zmierza w tym kierunku.